آشنایی با کارشناسی ایمنی و بهداشت
* عبارت اچ اس ای (HSE) از سه کلمه بهداشت:Health، ایمنی:Safety و محیط زیست:Enviroment تشکیل شده است. به طور کلی HSE شامل قوانین، مقررات و فرآیندهایی جهت ایمنی کارگران و پیمانکاران در محیط کار و همچنین حفاظت از محیط پیرامون در برابر خطرات می باشد.
بهداشت و ایمنی از سال 1885 با هم مطرح شده اند و هر جا که ایمنی مطرح شده است سخن از بهداشت و محیط نیز به میان آمده است. مباحث ایمنی بعد از انقلاب صنعتی به دلایل افزایش آمار مرگ کارگران مطرح گردید. مسائل محیط زیست نیز بعد از انقلاب صنعتی به وجود آمد و به شکل حادی مطرح گردید. همچنین به دلیل شرایط و سنگینی کار درمعادن زغال سنگ و افزایش بیماری های ناشی از کار در میان کارگران بحث بهداشت نیز مطرح گردیدو در گام بعدی ارتباط بین بیماری و وقوع حادثه کشف گردید.یعنی پی بردند که وقتی کارگری بیمار شود
حادثه می آفریند یا اینکه دچار حادثه می شود . با افزایش بیماری ها، حوادث نیز افزایش می یابد و اینها به گونه ای به یکدیگر متصل هستند. به جهت اهمیت این موضوع می بینیم که در قانون کار آمریکا که در سال 1970 تصویب شده است بخشی تحت عنوان ((رایت تونو)) گنجانده شده است که بر حق کارکنان و کارگران نسبت به شناخت خطرات و مشکلات محیط کارشان تصریح دارد. این مساله یکی از حقوق کارکنان است و باید توسط کارفرمایان به آگاهی آنان برسد تا بدانند در چه محیطی کار کنند.
فهرست مقاله
ضرورت وجود ایمنی
بر اساس اعلام سازمان بین المللی کار در هر سال 250 میلیون حادثه ناشی از کار اتفاق می افتد و در صورت تبدیل این تعداد حادثه به روز ساعت دقیقه و ثانیه باید بگوییم که در هر ثانیه 8 حادثه در جهان رخ می دهد و اگر قربانی هر حادثه را فقط یک نفر در نظر بگیریم مفهوم آن، این است که در هر ثانیه دست کم سلامتی هشت نفر به خطر می افتد. همه می دانیم که در بسیاری از موارد ممکن است یک مورد حادثه رخ دهد ولی تلفات آن بیش از یک نفر باشد. ضمن اینکه آمار ذکر شده آمار حوادث ثبت شده در سازمان های ذی صلاح است در حالی که حوادث زیادی رخ می دهد که هیچ مرجعی آنها را ثبت نمیکند.
توسعه HSE در آمریکا
وسعه HSE در آمریکا در 3 دوره سازمان یافته است :
- دوره 1887 الی 1921 (دوره دپارتمان بهداشت)
- دوره 1921 الی1941 (دوره sundwall )
- دوره 1941 تاکنون (دوره مدرن)
اداره ایمنی در امریکا در سال 1969 میلادی تحت عنوان دپارتمان پرسنلی بوجود آمد و امروزه به دپارتمان منابع انسانی تغییر نام پیدا کرده است. در اواسط دهه 1970 میلادی تقاضا برای ارائه خدمات ایمنی به شکل چشم گیری افزایش یافت و جایگاه سازمانی آن در معاونت قائم مقام اداری قرار گرفت. دپارتمان مدیریت ریسک و ایمنی(SRM) تشکیل شد که اطلاعات اولیه خود را از بازرسی محیط کار و کمیته های مدیریت ریسک و ایمنی دریافت کرده و مهمترین وظیفه آنها پیشگیری و کنترل تلفات و ضایعات بوده و مأموریت دپارتمان مذکور مطابق قوانین (OSHA) انجام می شد.
دپارتمان بهداشت “صنعتی- محیط” در سال 1970 میلادی از ادغام دپارتمانهای بهداشت صنعتی و بهداشت محیط زیست ایجاد شد.در سال 1979 موضوع سم شناسی نیز به این دپارتمان اضافه شد. از آن به بعد در اثر ادغام رشته های دیگر دانشگاه با این رشته، تعداد دپارتمانهای بهداشت محیط از عدد 9 به عدد 5 کاهش یافت و از سال 1995 دپارتمان علوم بهداشت محیط با گنجانیدن رشته تغذیه به دپارتمان HSE در امریکا به یک نظام یکارچه تبدیل شد.
تاریخچه HSE در ایران
در تاریخ 29/11/1380 پیرو تاکید وزیر نفت مبنی بر استقرار سیستم مدیریت HSE در این وزارتخانه، شورای مرکزی نظارت بر ایمنی و آتش نشانی، نسبت به انتخاب و ترجمه خطوط راهنمای HSE-MS تدوین شده توسط OGP همت گمارد. شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در ادامه سیاست های کلان خود در راستای رسیدن به استانداردهای جهانی صنایع نفتی و تغییر نگرش دیدگاه های سنتی نسبت به مسائل ایمنی در مجموعه خود ازتاریخ 29/12/1380 اقدام به تشکیل مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست نموده است. این تشکیلات که جایگزین ادارات ایمنی و آتش نشانی شده است، هر چند که بسیار جوان و نوپا میباشد، لیکن در دوره فعالیت کوتاه خود کارنامه ای پر بار و تاثیری قابل توجه در مجموعه های عملیاتی برجا گذاشته است.
شرکت ملی نفت ایران نیز با الهام از مدل HSE طراحی شده در شرکت Shell نسبت به تدوین این استاندارد در مجموعه خود اقدام نموده است. بدین ترتیب هر یک از شرکتهای زیر مجموعه وزارت نفت (اعم از شرکتهای اصلی نفت، گاز و پتروشیمی و پیمانکاران فرعی) با استفاده از خطوط راهنمای تدوین شده در سطح بین المللی نسبت به اجرای مدل HSE اقدام نموده است.
تاکنون همایشها و کنفرانسهایی با همکاری سازمانها و دانشگاههای مختلف در رابطه با HSE-MS برگزار گردیده که از این بین به همایش ملی مهندسی ایمنی و مدیریت HSE در محل دانشگاه صنعتی شریف که با همکاری انجمن مهندسی شیمی ایران در تاریخ 9 و 11/12/84 برگزار شد میتوان اشاره کرد.
در حال حاضر به غیر از شرکتهای تابع وزارت نفت، HSE در بسیاری از وزارتخانه ها و ارگانها نظیر وزارت جهاد کشاورزی، شرکت سن ایچ، داروگر و … مطرح گردیده است.
معرفی رشته و آینده شغلی HSE
رشته HSE : یک رشته بسیار جذاب مهندسی بین رشته ای است که در حوزه های مختلف مهندسی صنایع، مهندسی شیمی، مکانیک، فیزیک، عمران، نفت، گاز، متالوژی، بهداشت حرفه ای، بهداشت محیط و محیط زیست کاربردی وسیع دارد.
HSE رشتهای تحصیلی است که به تازگی ( از سال ۱۳۸۹) در ایران دانشجو تربیت میکند. در حال حاضر این رشته در دو مقطع با عنوانهای مهندسی و مدیریت فعالیت میکند.
هدف و رسالت رشته آموزش دانش آموختگان برای مدیریت سلامت، ایمنی و محیط زیست می باشد.
آینده تحصیلی رشته HSE
این رشته در مقطع کارشناسی ارشد در ایران پذیرش دارد.
رشته هایی که می توانند در کنکور ارشد رشته HSE شرکت کنند:
کارشناسی رشته های مهندسی بهداشت حرفه ای، مهندسی بهداشت محیط، مهندسی تکنولوژی ایمنی، مهندسی صنایع (گرایش ایمنی)
همچنین فارغ التحصیلان این رشته می توانند در رشته های زیر برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری اقدام نمایند:
- وزارت علوم: دکترای زیست شناسی (کلیه گرایش ها)
- وزارت بهداشت: دکترای رشته های سلامت در بلایا و فوریت ها، انفورماتیک پزشکی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، سلامت در بلایا و فوریتها (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، سلامت و رفاه اجتماعی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، اپیدمیولوژی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، مددکاری اجتماعی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی به شرط داشتن کارشناسی مددکاری)، گفتار درمانی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد به شرط داشتن کارشناسی گفتار درمانی)
مهارتهای فارغ التحصیلان HSE
تحصیل کنندگان رشته مهندسی HSE دارای مهارت های زیر می شوند:
خدمات ایمنی:
- ایمنی ساختمان
- ایمنی برق
- ایمنی ماشین الات
- ایمنی داربست
- ایمنی ترافیک
- ایمنی حمل و نقل
- ایمنی کار در ارتفاع
- سیستم مجوز انجام کار
- ایمنی جوش وبرش
- ایمنی گاز طبیعی
خدمات فنی و مهندسی شامل:
- طراحی، اجرا و نظارت بر سیستم های اعلام و اطفاء حریق
- طراحی، اجرا ونظارت بر سیستم های تهویه صنعتی و تهویه مطبوع
- ارزیابی ریسک Risk Assessment
- ارائه طرح های مدیریت ریسک Risk Management
- انجام آنالیز شغلی JSA
- تامین و آموزش کلیه استانداردها و منابع اطلاعاتی و قانونی مورد نیاز
- اجرای سیستم MSDS (برگه اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی)
- بازدید از کلیه تجهیزات برقی و مکانیکی و صدور گواهی سلامت (شامل تابلوهای برق، ژنراتورها،جرثقیل، خودرو، تجهیزات باربرداری و حمل بار ، مخازن نگهداری منابع پرتوزا و …)
- استقرار سیستم Color Codingدوره تعمیر تجهیزات پزشکی در تبریز